Opowiadam ze Sztokholmu o mało znanej historii pieniądza. Skąd w Europie wzięły się banknoty? Czyżby Polak wprowadził pieniądz papierowy do Europy? Co to są noty kredytowe? Co ma z tym wspólnego Sztokholm i Szwecja? Na te i inne pytania odpowiadam w tym filmie.
Zapraszam do oglądania:
Tu kupisz „Umysł Miliardera”: https://UmyslMiliardera.pl/?ref=rb
Zapisz się na Newsletter: https://newsletter.indywidualista.pl
Transkrypcja wideo:
Witam ze Sztokholmu w Szwecji
Opowiem Wam dziś w historii pieniądza o jednym z wielkich innowatorów, jeśli chodzi o pieniądz
I co ciekawe, z polskimi korzeniami.
Człowiek, który jest odpowiedzialny za papierowy pieniądz w Europie i miał polskie korzenie.
Kto to był? Dowiesz się w następnej części.
Jak widać tu za mną Pałac Królewski w Sztokholmie i obok Pałacu Królewskiego…
w pobliżu tutaj właśnie, gdzie stoi ten budynek odbyło się coś, co miało brzemienne skutki
w historii finansowej świata, Europy
Bo tutaj w zasadzie został wynaleziony pieniądz papierowy
Poraz pierwszy w Europie został użyty, wynaleziono coś takiego, jak papierowy pieniądz
I miał w to wkład człowiek z polskimi korzeniami. Jak to się stało? Już opowiadam!
Kim był ten człowiek?
Ten człowiek nazywał się Johan Palmstruch, ciężko znaleźć tutaj w nazwisku polskie korzenie
Ale był to syn holenderskiego kupca, Reinholda Wittmacher i Polski z litewskeigo roku Anny Bielskiej
Hans Wittmacher, bo pod takim nazwiskiem się urodził, urodził się w 1611 r. w Rydze.
Jak miał 24 lata, wyjechał do Amsterdamu, do ojczyzny ojca i tam chciał robić karierę biznesową
I stał się oczywiście obywatelem Amsterdamu, ale noga mu się powinęła, nie szły mu te biznesy
W 1639 r., mniej więcej po 4 latach w Amsterdamie dostał się do niewoli, został skazany
za to, że po prostu nie mógł spłacić długów
W tamtym czasie było tak, że jak nie byłeś w stanie spłacić długów, to siedziałeś w więzieniu
dopóki tych długów nie spłaciłeś, albo się nie dogadałeś ze swoim wierzycielem
Po 4 latach w więzieniu dogadał się wkońcu ze swoim wierzycielem, jakoś załagodził
tudzież częściowo spłacił te długi i został z tego więzienia wypuszczony i wrócił do Rygi wtedy
żeby tam jakby z czystą kartą, z białą marynarką zaczynać ponownie
Jego ojciec miał duże zasługi dla państwa szwedzkiego i trzeba powiedzieć,
że wówczas Ryga była pod rządami Szwecji, to był mniej więcej czas wojny trzydziestoletniej
każdym razie Potopu Szwedzkiego, kiedy Szwecja zalewała północną Europę
i jego ojciec miał zasługi właśnie dla Korony Szwedzkiej
I w 1651 r., ponieważ jego ojciec umarł, to on wraz z bratem czy z braćmi dostał tytuł szlachecki szwedzki
i przyjął nazwisko Palmstruch
I jako Johan Palmstruch zaczął robić biznesy między Rygą a Sztokholmem
i próbował parę, tzn. on był zwolennikiem other people’s money
czyli używania pieniędzy innych ludzi, robienia biznesu na wielką skalę
I próbował właśnie lobbować Koronę Szwedzką
Wówczas u sterów w Szwecji była królowa Krystyna
i właśnie próbował jej sprzedać taki biznes, tudzież pomysł na biznes
żeby sfinansowała jego realizację, żeby produkować jedwag w Szwecji i eksportować go do Niemiec i do Rosji
No, na to królowa nie przystała. Była niechętne jego pomysłom.
Tym bardziej nie wiem, czy znała jego przeszłość czy nie.
W każdym razie po krótkim czasie Johan porzucił ten pomysł i zaczął rozwijać pomysł banku
żeby stworzyć bank w Szwecji, który będzie …
Najpierw miał pomysł takiego prostego banku, znaczy prosty bank w sensie średniowieczny w zasadzie, tudzież tamtych czasów, XVII wieku
trzeba powiedzieć, że bankowość wówczas w ogóle nie była rozwinięta, jak mało rozwinięta była, to się dowiecie za chwilę
W 1652 r. próbował właśnie namówić radę miejską Sztokholmu na sfinansowanie banku, później w 1655 ponownie złożył projekt dwóch banków
Jeden bank miał być bankiem wymiany, exchange bank – tak się nazywały wówczas banki, które prowadziły prostą działalność
wszystkie banki, które istniały, prowadziły taką działalność
tzn. po prostu depozyty gotówki i oczywiście można było wyciągać tę gotówkę i oprócz tego transferować gotówkę między kontami
między rachunkami bankowymi w tym banku
To była właśnie działalność bankowa, do tego ograniczały się banki wówczas
Natomiast on jeszcze drugi bank zaproponował, tzn. dwa banki, złożył projekt taki,
żeby to zostało w jakiś sposób sfinansowane i ruszone w Sztokholmie,
a drugi bank to miał być bank kredytowy, tzn. bank, który po prostu udziałowcy tego banku, albo właściciele tego banku
z ich majątku, z tego co oni tam włożyli przy kreacji tego banku, w tym wypadku byłaby to rada miejska, tudzież miasto Sztokholm
To oni by udzielali z tego pożyczek, oczywiście za oprocentowaniem.
No i niestety ten pomysł w 1655 r. nie spotkał się też z przychylnością rady miejskiej, ale w tym czasie królowa Krystyna umarła
i do władzy doszedł Karol Gustaw X
Johan przedłożył właśnie, mniej więcej ten sam projekt dwóch banków, ale jakby sankcjonowany, tudzież założony…
czy miał być założony przez Koronę Szwedzką, te banki
I rzeczywiście zdołał namówić króla do właśnie takiego banku, bo ten bank zasadniczo miał 2 funkcje
Tzn. pierwszy bank, ten właśnie bank wymiany miał umożliwić czy usprawnić handel czy biznes w Szwecji
Tzn. chodziło o to, że po prostu umożliwić coś takiego, jak przelewy bankowe, czy też jakieś bezpieczeństwo depozytów,
No bo ludzie musieli trzymać pieniądze, gotówkę u siebie w piwnicach, itd.
I ten bank miał zabezpieczenia, był bardziej usankcjonowany przez Koronę, więc tam te depozyty miały być bardziej bezpieczne
No i oprócz tego ludzie mogli mieć możliwość po prostu transferu środków wewnątrz tego banku, tzn. jak dwie instytucje tudzież dwie firmy biznesowe
czy dwie instytucje państwowe miały tam rachunki bankowe, to mogły sobie przelewać środki bez potrzeby przenoszenia dużej ilości pieniądza między sobą
Gotówki
A wówczas w Szwecji… jakiś czas wcześniej w Szwecji wprowadzono…
20-30 lat wcześniej wprowadzono pieniądze, dalery, tudzież talary po polsku by było
Talary miedziane, które miały jakby równoznaczność czy równowartość miały mieć z talarami srebrnymi, które wcześniej były w obiegu
I cały czas były w obiegu i problem był w tym, że te talary miedziane, ponieważ taką samą miały mieć wartość jak te talary srebrne
One były jakieś 100 razy cięższe, o wiele cięższe od tych talarów srebrnych, to były praktycznie płytki miedzi
które były bardzo trudne w tansporcie i nawet zastanawiano się, czy wprowadzić w ogóle taką monetę, czy taki pieniądz
tego względu, że koszty już nawet poboru podatków i transportu tych podatków, pobranych podatków, były ogromne
ponieważ to były bardzo ciężkie rzeczy i przy transakcjach na większą skalę za jakiś budynek, za jakąś większą ziemię
wozy pieniedzy czy nawet ileś tam wozów pieniedzy trzeba było transportować, więc one nie były zbyt praktyczne przy dużych transakcjach biznesowych
i do tego był potrzebny bank – to była pierwsza rzecz
A druga rzecz, ten bank pożyczkowy miał zapewnić zyski dla Korony
i miał zawiadywać jakby pieniędzmi tych ludzi, którzy byli właścicielami banku, tudzież to były pieniądze Korony
W tym wypadku pieniądze państwowe i miał po prostu z tych pieniędzy zyski wyciągać, ponieważ oczywiście te pożyczki były robione…
czy kredyty były wystawiane na procent, ale poniżej jakby takich lichwiarskich stawek, jakie były na rynku
I one miały w ten sposób być konkurencją dla lichwiarzy, żeby ludzie pożyczali od króla, od Korony tudzieżod Pańśtwa Szwedzkiego
a nie prywatnie na rynku od lichwiarzy, przez to ten kredyt był bardziej dostępny dla biznesu, miał być bardziej dostępny dla biznesu, itd.
I w pewien sposób stymulować ekonomię.
I tymi argumentami król oczywiście został przekonany, wydał dwa edytky, każdy dla osobnego banku
Jeden bank – bank wymiany; drugi bank – bank kredytowy
I to się stało w 1657 r. i wkrótce właśnie w tym miejscu, gdzie tutaj ten budynek mniej więcej stoi za mną
została znaleziona działka, tudzież budynek, gdzie ten bank otworzył działalność i ten bank nazywał się Stockholms Banco
albo innymi słowy, Bankiem Palmstrucha
I to był jakby pierwszy pańśtwowy bank, ale to nie był jeszcze bank centralny.
Bank centralny był następnym krokiem, natomiast ten pierwszy bank, właśnie Bank Palmstrucha, tudzież sam Johan Palmstruch
dokonał w tym banku dwóch wielkich innowacji, ale najpierw czy zajmowały się te banki
Pierwszy bank wymiany, tak jak mówiłem – depozyty, rachunki bankowe, oczywiście wybieranie pieniędzy i transfery pieniędzy między rachunkami bankowymi
Bank pobierał opłaty oczywiście za utrzymywanie tych rachunków, za transfery, itd. Były opłaty w tym banku
ale było też oprocentowanie, jak ktoś na prawdę duże pieniądze złożył, bo to bank udzielał właśnie procentu mu na te pieniądze
właśnie depozyty oprocentowane, dlaczego?
No dlatego, żeby przyciągnąć właśnie dużych klientów do banku, którzy by deponowali duże pieniądze w tym banku, to z jednej strony
ale co było specjalne w tym banku to było tak, że bank się dokładnie rozliczał z tego, jaka dokładnie gotówka tam została zdeponowana
tzn. że każda moneta, tudzież każdy typ monety był osobno księgowany, nie było czegoś takiego, jak przelicznik monet w tym banku
i ten bank wtedy jakby wszystko rozliczał w jednej walucie, czy coś takiego, nie.
Jeśli właśnie zdeponowałęś srebrne talary w tym banku, tyle i tyle, to na Twoim rachunku bankowym było tyle i tyle srebrnych talarów
do tego zdeponowałeś tyle miedzianych talarów, to one też były na Twoim rachunku bankowym, do tego jakieś może inne monety, inne nominały
Każdy nominał, itd. Każda moneta była osobno rozliczana na tym banku
Aha, bo jeszcze co trzeba powiedzieć, że wówczas nie było czegoś takiego, jak nominały na monetach, to wszystko były pojedyńcze monety
Każda moneta miała oczywiście jakiś tam swój kurs i zmienny kurs w stosunku do różnych metali, do różnych innych towarów
Po prostu były różne monety, były też monety zagraniczne, które były też osobno rozliczane i osobno księgowane
Czyli Ty dostawałeś jakby kwitek, tudzież miałeś stan swojego rachunku bankowego, stan konta, ale w różnych monetach nominowany
I dokładnie tyle, ile włożyłeś, tyle miałeś prawo wyciągnąć, dokładnie tych monet, które włożyłeś. Może nie tych samych, ale takich samych monet
Czyli ten bank gwarantował właśnie to, że dokładnie to, co włożyłeś zostanie wyciągnięte, że to nie zostanie przeliczone na żadne inne monety
i dostaniesz później coś innego, nie
Dokładnie to samo.
To jest z jednej strony, a z drugiej strony właśnie ten drugi bank, bank pożyczkowy tudzież bank kredytowy, który udzielał kredytów z zabezpieczeniem
Tzn. że trzeba było zabezpieczyć to jakąś nieruchomością, przedmiotami, może złotymi, srebrnymi, itd.
I oczywiście jeśli się nie spłaciło, czy było się niewypłacalnym, to te przedmioty były rekwirowane tudzież upłynniane
I teraz, ponieważ ten drugi bank używał jako kapitału tylko pieniedzy jego właścicieli, gotówki jego właścicieli, no to on był bardzo ograniczony
w tej ilości kredytów, któe mógł wydać, tam nie było wiele kredytów, nie mógł kreować, tak jak dzisiejsze banki nowych pieniędzy, itd.
Bo to wszystko była gotówka, a gotówka wtedy to był po prostu metal, albo srebrne monety, albo złote monety, albo miedziane monety
Tylko tym mógł ten bank operować
Ale Johan Palmstruch wpadł na pierwszy pomysł i to była pierwsza innowacja, tego do tej pory nie było.
Tzn. żeby używać depozyty z tego banku depozytowego, tudzież banku wymiany, tę gotówkę, którą ludzie dali w depozycie,
do kredytów tego drugiego banku kredytowego
Mniej więcej po proku działania tych dwóch banków, czyli w 58 roku, zaczęto rzeczywiście używać pieniędzy ludzi, bez ich wiedzy oczywiście
Ci ludzie wiedzieli, oni mają w depozycie tyle i oni tyle dostaną. Teraz tych pieniędzy zaczęto używać do kredytów
Czyli w tym momencie coś takiego, jak rezerwa cząstkowa, tzn. bankowość oparta na rezerwie cząstkowej się zrodziła w Europie
tzn. że bank mógł udzielać kredytów, ten bank kredytowy z większej ilości gotówki niż on posiadał, bo po prostu używał jeszcze gotówki
tych ludzi z depozytów, których ten bank nie posiadał, tylko miał w depozycie, to była gotówka innych ludzi
Więc mógł wydać więcej kredytów, niż w rzeczywistości miał gotówki
Oczywiście w tym momencie, to jakieś ryzyko budziło. To ryzyko, które jest immanentne we wszystkich dzisiejszych bankach
Tzn., że jeśli Ci ludzie, którzy złożyli depozyty, przyszli by wszyscy po te pieniądze, to pieniędzy w banku by zabrakło
Bo ich pieniądze były dane jako kredyt dla innych, dla kredytobiorców.
Oczywiście było duże zapotrzebowanie na te kredyty, bo te kredyty były dawane po bardzo konkurencyjnych cenach, lepsze niż ceny rynkowe od lichwiarzy
WIęc to były oczywiście kredyty z zabezpieczeniem, ale okazało się, że szlachta szwedzka bardzo licznie korzystała z tych kredytów
i zabezpieczali je swoimi majątkami, ale nie tylko, niekiedy swoim dobrym imieniem
a niektóre kredyty były udzielane całkowicie bez zabezpieczenia
I teraz można sobie wyobrazić, co się stało, jak taki kredyt praktycznie nieograniczony, tudzież łatwy kredyt był oferowany
a z drugiej strony były depozyty ludzi, które też były w jakiś sposób ograniczone, to bardzo szybko bank stanął w trudnościach płynnościowych
Tzn. że tak dużo kredytów wydali, że po prostu brakowało gotówki w banku, żeby wypłacać bieżące ludziom depozyty, jeśli oni chcieli wyciągnąć swój depozyt
Bo oczywiście kredyty są długoterminowe, a depozyty są krótkoterminowe, tzn. że dajesz komuś kredyt na 10 lat,
to dopiero jak on to spłaci… co prawda ten kredyt był oprocentowany, ale ten principle, czyli tę podstawę kredytu
dostajesz dopiero gdzieś za 10 lat spowrotem
Natomiast w międzyczasie masz obniżoną płynność o tę sumę i każdy kredyt obniża Ci w jakiś sposób płynność w banku
Natomiast tylko depozyty mogą podwyższać płynność
I jak mówiłem, dodatkowo tę płynność zmniejszały, czy te problemy płynnościowe były powodowane po prostu jakimś takim rozluźnieniem tych
warunków udzielania kredytów, że przymykano oczy przy niektórych ważnych osobowościach z życia politycznego, z życia społecznego
Oczywiście jakaś tam faworytka króla czy jakaś tam rodzina króla czy jakiegoś lorda to miała łatwiejszy dostęp to tego kredytu
może przymykano jedno albo oboje oczu na takiego kredytobiorcę
Częściowo też używano tych kredytów jako właśnie Johan Palmstruch, czy jego pacownicy używali, żeby zaskarbić sobie przychylność jakichś urzędników
albo jakichś właśnie ludzi wpływowych w państwie, ludzi… bliskich współpracowników albo bliskiej rodziny króla
Poza tym stała się następująca rzecz, że cena miedzi zaczęła rosnąć. I teraz jak cena miedzi zaczyna rosnąć, a niektóre z tych talarów są z miedzi
i do tej pory było tak, że ludzie przyjmowali, że cena czy wartość jakiejś monety to jest zawsze wartość tego kruszca, tego metalu, który w niej jest
więc póki cena miedzi i srebra się nie zmieniała, to nie było problemu
1 talar był srebrny i był miedziany. One miały taką samą wartość. Oczywiście ten miedziany był dużo cięższy.
Ale teraz jak cena miedzi wzrosła, to trzeba było albo bić talary o mniejszej wadze, żeby odzwiercielały tę wyższą wartość miedzi
Albo jeśli by się pozostawiło przy tej samej wadze, to wartość tego kruszca była większa od wartości tej monety
więc co zrobiła Korona, oczywiście zaczęła bić mniejsze monety, te miedziowe
Ale problem był taki, że wówczas ci ludzie, którzy zdeponowali te cięższe, miedziane dolary, te starsze miedziane dolary
Chcieli wycofać swój depozyt właśnie w tych cięższych dolarach, w takich, w jakich zdeponowali po to, żeby móc je sprzedać jako metal na rynku
i na tym zyskać, czyli kupić sobie… czyli dostali po prostu więcej tych nowych talarów miedzianych, które były lżejsze.
I teraz to oznaczało oczywiście też dodatkowy problem z płynnością w banku, bo ludzie chcieli wyciągnąć depozyty,
a z drugiej strony były udzielone dużo kredytów i po prostu brakowało pieniędzy na te depozyty
I co zrobił Johan Palmstruch, co zrobił bank?
Co Ty byś zrobił w takiej sytuacji? Można 3 rzeczy zrobić. Być może można więcej. Oni zrobili 3 rzeczy.
Pierwsze, oczywiście ograniczyli wydawanie kredytów, prosta rzecz
Druga rzecz, po prostu zaczęli wypowiadać umowy kredytowe, żeby pozyskać spowrotem te pieniądze
tudzież trzeba było wtedy zaukcjonować jakieś przedmioty srebrne, złote, zastawione nieruchomości, itd. To była druga rzecz
A trzecia rzecz to po prostu zaczęli dawać ludziom procenty na depozyty, tzn. niezależnie, czy duża czy mała liczba pieniędzy, którą ktoś złożył w depozycie
po prostu każdy miał procent na swój depozyt, oprocentowanie na swoich depozytach i wtedy po prostu te depozyty były bardziej atrakcyjne dla ludzi
To były takie standardowe rozwiązania. Te, na które każdy bankier mógłby wpaść
Ale Johan wpadł jeszcze na inne rozwiązanie i to było w zasadzie genialne rozwiązanie i to był jego drugi wynalazek finansowy
Johan Palmstruch wynalazł tzw. noty kredytowe. Coś w stylu banknotów, ale one były nazywane notami kredytowymi. Co to oznaczało?
To oznaczało, że mogłeś przynieść do banku talary, np. srebrne talary albo miedziane talary i dostawałeś pokwitowanie
że bank Ci jest dłużny tyle i tyle talarów, na przykład 100 talarów.
Ale nie miałeś rachunku bankowego, nie musiałeś mieć rachunku bankowego w banku, tylko na to pokwitowanie mogłeś w każdej chwili przyjść do banku
I to spowrotem dostać te monety od banku
bez rachunku bankowego, tylko że po prostu na tej nocie było napisane, że to była imienna nota
Tzn. te noty ludzie mogli wymieniać między sobą. Ten kto trzymał tę notę w ręku, mógł iść do banku i pobrać te pieniądze w gotówce
bo wtedy jako gotówkę uważano te monety, nie było czegoś takiego, właśnie jak pieniądz papierowy
To właśnie Johan Palmstruch poprzez wynalezienie tych not kredytowych wynalazł w zasadzie w Europie, czy wprowadził w Europie
poraz pierwszy pieniądz papierowy, bo te noty kredytowe były po prostu wymienne, ludzie mogli się między nimi wymieniać
co się okazało, że te noty bankowe były po prostu o wiele, wiele bardziej wygodne w użyciu niż ten pieniądz, którego ludzie w Szwecji używali wcześniej
niż ta gotówka, te monety, które mieli,
Załóżmy, że kupowałeś jakiś tam dom za 1000 talarów… nie wiem, jakie wówczas był ceny, ale załóżmy, że za 1000 talarów
To był oznaczało,że musiałeś mieć jakieś tam tony, ileś tam ton miedzi, żeby zapłacić za ten dom, no to było strasznie uciążliwe
albo przy jakichś, wiesz, transakcjach handlowych, że statek przyszedł z towarem, Ty musiałeś za ten statek zapłacić
To musiałeś te pieniądze wysłąć, drugi statek z pieniędzmi, żeby zapłacić za ten towar. To było bardzo kosztowne, niewygodne, itd.
I oczywiście też jakby bezpieczeństwo z tym związane, itd.
Natomiast w tym momencie wystarczyło wysłąć takie noty bankowe. Nawet listem można było wysłać to, co wcześniej trzeba statek było wysyłać z pieniędzmi
z ilomaś tonami pieniędzy
To łatwo było włożyć w list, bo to było też następne odkrycie Johana, tudzież innowacja którą wprowadził
Te noty bankowe, które on wystawiał, to były standardowe noty bankowe. One miały nominał i były chyba 5 talarów, 10, 25, 100, chyba do 1000 talarów
Były i talary srebrne i talary miedziane na takie noty, czyli tam było po prostu tych not kredytowych chyba 10 różnych typów
i wtedy można było tam prawie dowolną sumę jakby złożyć z tych nominałów, tak jak to dzisiaj robimy normalnie z naszymi banknotami papierowymi
ale wówczas to była niesamowita innowacja, że zamiast tam 670 talarów miedzianych, czy iluś tam, prawie tony miedzi
To można było sobie wziąć powiedzmy 500 talarów na papierku, wziąć sobie taką notę kredytową 500 talarów
plus 100 talarów czy tam plus 3 x 25, to już się miało 675 talarów
Czyli po prostu ile? 5 papierków, to można nawet było wysłać listem, albo wziąć w kieszeń i zanieść i zapłacić
Niesamowicie wygodne i to po prostu te noty kredytowe, wielkie pokwitowania kredytowe cieszyły się wielkim powodzeniem
I ludzie przynosili te pieniądze, deponowali w banku, dostawali takie właśnie noty bankowe i mogli nowo stworzonym pieniądzem papierowym operować
w obiegu, niezależnie od jakichś kont bankowych, itd.
No, czyli jakie były właściwości tych not kredytowych?
Po pierwsze one były gwarantowane, że mogły zostać zamienione w tzw. prawdziwą gotówkę, tzn. za te monety tego typu, które zostały zdeponowane
Dokładnie 1 do 1.
Czyli jak tam pisało 100 talarów srebrnych, to się przychodziło do banku i się dostawało 100 talarów srebrnych
Była taka możliwość. To jest pierwsza rzecz. Druga rzecz to było że one nie były imienne, tylko były przenośne
że każdy, kto trzymał je w ręku, to on mógł po to pójść do banku, znaczy ten papierek upoważniał właśnie do odebrania tego depozytu,
tudzież do odebrania tej ilości monet, a trzecią właściwością to było to, że właśnie przez to, że one nie były imienne
to one mogły być użyte jako środek płatności i one rzeczywiście były używane jako środek płatności
I to było właśnie genialne w tej innowacji. Ciężko mówić o odkryciu, bo to już wcześniej było robione w Chinach
Natomiast w Europie poraz pierwszy właśnie tutaj w Szwecji, właśnie w Stockholms Banco zostało wprowadzone
Teraz ktoś może powiedzieć, no wcześniej we Włoszech już używano właśnie takich papierowych kwitków, itd.
Tak, ale to było co innego, bo te papierowe kwitki to były potwierdzenia depozytu
że ktoś złożył na przykład jakiś konretny depozyt w banku, w skrytce bankowej, w szufladzie w banku to było
że złożył powiedzmy, nie wiem, 10 talarów złotych i 5 srebrnych gdzieś tam w depozycie i dostał na to pokwitowanie. 10 talarów srebrnych i 5 złotych
I to mógł oddać komuś innemu i ten ktoś inny mógł sobie pójść i ten depozyt 10 i 5 wyciągnąć.
Dokładnie ten jeden konkretny depozyt, który był w tej dokładnie szufladzie
Natomiast tutaj chodziło o coś takiego, że to były po prostu z nominałem, ze standardowym nominałem
I one nie były przyporządkowane konkretnemu depozytowi, tylko ilości pieniądza
że tu nie chodziło o odebranie tego konkretnego depozytu z tej konkretnej szuflady, tylko tej ilości pieniądza
I te pieniądze były po prostu mieszane między ludźmi, to nie grało roli, czy ktoś dostał te czy inne dukaty, itd.
I to było właśnie ta innowacja, bo one były wtedy o wiele bardziej praktyczne w takich transakcjach handlowych
bo wtedy można było sobie dowolne nominały z tego kreować, czy poprzez właśnie użycie kilku papierków takie depozyty bankowe,
jakie były wcześniej we Włoszech używane, tego nie umożliwiały. Tam było bardzo trudno, żeby dopasować tę ilość pieniądza do tego depozytu
Znaczy tę wartość transakcji do tego depozytu i dlatego one po prostu nie były używane jako środek płatności
Czy mało kiedy były używane jako środek płatności
No i jeszcze Palmstruch zadbał o jedną fajną rzecz, o jedną ważną rzecz, która jeszcze upowszechniła te noty kredytowe
Mianowicie zadbał o to, żeby państwo, tudzież król wydał taki edykt, że ludzie mogą płacić podatki w tych notach kredytowych
że Korona akceptowała te noty kredytowe do płatności podatków
To oczywiście jakby dało, po pierwsze zaufanie do tego pieniądza, czy do tego papieru
a z drugiej strony oczywiście po prostu wykorzystywało praktyczość tego papieru w płaceniu podatków, w rozliczaniu się z państwem
I też dla państwa było ułatwieniem oczywiście, bo rozliczanie podatków było o wiele mniej kosztowne wtedy
bo trzeba było już tylko transportować papier, a nie wielkie ilości metalu
Oczywiście ludzie bardzo szybko stwierdzili, że oni w ogóle nie muszą wyciągać tej gotówki, tych pieniędzy, które są w banku zdeponowane
używając tych not kredytowych, tzn. te noty kredytowe zaczęły cyrkulować między ludźmi jako środek płatności
I w ogóle w zasadzie nie były już używane do tego, czy mało kto już używał tych not bankowych do tego, żeby wyciągać te monety metalowe z banku
Bo po prostu wystarczało używać tych not bankowych, tudzież tych not kredytowych, które były wszędzie akceptowane, bynajmniej jeśli chodzi o Szwecję
Co innego był handel zagraniczny. Tu już było trochę ciężej, oczywiście żeby w innych krajach przyjmowano noty kredytowe w banku Palmstrucha
ale też w niektórych krajach, w niektórych miastach Hanzy to robiono po części
Natomiast co się wydarzyło? Dlaczego to było takie genialne z punktu widzenia biznesowego, jeśli chodzi o Palmstrucha i jego bank
Ponieważ ludzie zaczęli używać tych not kredytowych, a każda nota kredytowa oznaczała,
Jeśli ktoś by chciał mieć taką notę kredytową, to musiał zdeponować ten metal, te monety metalowe w banku
Czyli po prostu te depozyty w tym banku wymiany bardzo się zwiększyły. Ten bank po prostu nagle miał bardzo dużo depozytów,
które mógł używać właśnie do udzielania kredytów, czyli praktycznie to ograniczenie kredytowe, które było wcześniej zostało w dużej części zniwelowane
Tudzież w dużej części zlikwidowane, co oznaczało, że teraz ponownie bank Palmstrucha mógł poluźnić jakby warunki udzielania kredytów
Było bardzo dużo chętnych na kredyty w banku Palmstrucha.
Bank Palmstrucha mógł obsługiwać coraz większą liczbę kredytów.
Tutaj trzeba powiedzieć, że u szczytu swojej popularności ten bank wymiany miał setki tysięcy talarów na swoich kontach
Tudzież w depozytach i oczywiście z tego mógł kreować kredyty
ale oczywiście cała ta działalność biznesowa banku, bo załóżmy że w dalszym ciągu to jest rezerwa cząstkowa
tzn. bank udziela kredytów z pieniędzy, których nie ma
On ma zobowiązania wobec ludzi i udziela z tych pieniędzy kredytów, czyli utrzymuje rezerwę cząstkową. To jest praktycznie kreacja pieniądza
Bo zauważmy, że poprzez te noty kredytowe bank praktycznie kreuje nowe pieniądze, bo z jednej strony używa czy drukuje noty kredytowe
które mogą być używane jako pieniądz, ale tych samych pieniędzy znowu udziela jako pożyczki, czyli znowu je wprowadza do obiegu
I w ten sposób pomnaża pieniądze.
I teraz, co się stało?
Pewnego dnia jeden z głównych pracowników Palmstrucha poinformował go, że bank ma w skarbcu jedynie już tylko 4000 talarów
I jeden z depozytorów oświadczył, że chce wyciągnąć z banku 10000 talarów i prosi go jak najszybsze zorganizowanie gotówki
Teraz Palmstruch nie miał tej gotówki, co oznaczało, że w tym momencie bank stał się potencjalnie niewypłacalny
Czyli bank potencjalnie stracił kompletnie płynność, powinien zbankrutować
Więc jaki był pomysł Palmstrucha na to, tudzież co zaczął bank robić?
Po prostu zaczęli zamykać bank w tym czasie, jak nie mieli tyle gotówki, żeby obsłużyć depozyty.
Wówczas jeszcze było tak, że inne były godziny składania depozytów, a inne były godziny na pobieranie depozytów, albo na robienie transferów bankowych
Tzn. bank przyjmował też zlecenia pisemnie w innych godzinach
Tzn. że bank mógł na przykład zamknąć swoje wrota tylko dla na przzykład ludzi, którzy chcieli dokonać pobrania pieniędzy albo transferu
natomiast w innych godzinach, dla ludzi którzy chcieli dokonać depozytu, był otwarty
Takie rzeczy się zdarzały i wówczas, jak znowu nabrali tyle depozytów, że mogli otworzyć bank dla tych drugich
No to otwierali
Oczywiście to podkopało bardzo wiarę społeczeństwa w ten bank i to doprowadziło do następnych problemów
Doszło do tego, że ta wartość tych not bankowych, tudzież not kredytowych, spadła
Co się okazało? Że jeśli na rynku, na wolnym rynku płaciłeś za coś na przykład.. coś kosztowało załóżmy 100 talarów
to jak chciałęś zapłacić za to tymi notami kredytowymi, to musiałeś zapłacić powiedzmy 108 albo 110 talarów, znaczy 8-10% więcej
Musiałeś zapłacić w notach bankowych, niż jeśli byś rzeczywiście tymi talarami miedzianymi czy tam srebrnymi zapłacił
Bo ludzie po prostu stwierdzili, że jest pewne ryzyko, że ten bank upadnie, że on nie będzie wypłacalny, skoro już teraz są problemy z wypłacaniem
I tutaj Szwecja jakby doznała pierwszej inflacji monetarnej w swojej historii.
I teraz pojawił się nowy problem. Jeśli ta nota kredytowa miała nominał 100, a była warta poniżej 100 talarów
no bo za towar o wartości 100 talarów trzeba było zapłacić 108 albo 110 talarów notami bankowymi
To oznaczało oczywiście, że ona była tańsza niż talar. Papierowy pieniądz był tańszy niż fizyczny pieniądz, niż gotówka
w mniemaniu tamtych ludzi wówczas, w rozumieniu tamtych ludzi
To spowodowało to, że ludzie mogli robić zysk na tym, że skupowali z rynku te papierowe pieniądze i przynosili je do banku
i pobierali za nie miedziane pieniądze tudzież metalowe pieniądze, no bo bank w dalszym ciągu dawał właśnie gwarancję na to
że można było te pieniądze wybierać,
Jeśli oczywiście był w stanie wypłacać, to wypłacał, więc pojawiła się cała grupa ludzi, cały tłum ludzi, który spekulował na tym
skupując papierowe pieniądze z rynku i je po prostu w banku oddając za metalowe pieniądze, i tak w kółko. I na tym robili po prostu zysk.
I to oczywiście zaostrzyło jeszcze bardziej problemy płynnościowe banku, bo bank musiał wydawać pieniądze metalowe za właśnie te papierowe
przejmując te papierowe spowrotem
I doszło do tego, że bank już żeby ukrócić to, po prostu zaczął też nie wywiązywać się ze swoich zobowiązań, tylko mówić
„My Wam możemy zapłacić, ale tylko 8-10% mniej”
To znaczy zaczął oferować jakby warunki rynkowe za ten papier, który miał skupić, jak na wolnym rynku po prostu ten papier uważano za mniej wartościowy
od tych pieniędzy, które niby reprezentował, od tego metalu, który reprezentował, tudzież od tych monet metalowych, które reprezentował
Tak samo bank Palmstrucha zaczął w ten sposób obniżać wartość tego papieru, tudzież nie akceptować 1 do 1
Czyli wypłacać 1 do 1, tylko wypłacał mniej, niż właśnie nominał na tym papierze
No i wkońcu po śmierci króla, rada królewska postanowiła się zająć tym problemem, zresztą Palmstruch sam prosił o to radę królewską
że potrzebuje gotówki z państwa, żeby dofinansować bank, bo nie są w stanie wywiązywać się z obligacji
więc właśnie po śmierci króla, rada królewska stwierdziła, że pierwszym krokiem powinno być to, że bank powinien po prostu zakończyć wszelkie kredyty
To znaczy rozwiązać wszelkie umowy kredytowe i jeśli kredytobiorca jest niewypłacalny to oczywiście zlicytować ten zastawiony majątek, itd.
To był pierwszy krok. To oczywiście doprowadziło do wielkiego kryzysu gospodarczego w Szwecji, no bo kto pożyczał te pieniądze?
Pożyczali też między innymi, w dużej części, przedsiębiorcy, którzy pożyczali po to, żeby inwestować w swoje firmy i je tam rozwijać
Więc jeśli oni coś zastawili, to była zastawiona firma, magazyn, itd.
Jeśli to zostało im zabrane, to po prostu firma bankrutowała.
To doprowdziło do fali bankructw, problemów ekonomicznych. Bardzo dużo przedsiębiorców zbankrutowało nie ze swojej winy
Tylko po prostu z racji tego, że zostały im wypowiedziane umowy kredytowe, które oni spłacali, ale po prostu bank nie miał płynności
I siłą te umowy wypowiedział.
Te umowy zostały wypowiedziane, płynność banku się powiększyła.
Następną decyzją rady królewskiej było to, żeby wypłacić wszystkim posiadaczom tych not kredytowych, wypłacić im gotówkę, wypłacić im monety
według tego nominału, jak tam były na tych notach kredytowych
Na końcu się okazało, oczywiście ta płynność banku się powiększyła przez to, że bank wypowiedział wszystkie umowy kredytowe
I mógł ściągnąć ten kredyt spowrotem do banku i oczywiście zostały zostały zwrócone
Decyzja była, żeby zwrócić ludziom pieniądze za noty kredytowe, tudzież jak ktoś przyniósł… czy ściągnąć wszystkie noty kredytowe,
oddać ludziom pieniądze
To doprowadziło oczywiście do jakby drastycznej redukcji pieniądza na rynku, no bo ten pieniądz był jakby podwojony
Raz był w obiegu w tych notach kredytowych, raz był w obiegu jako gotówka wpłacona w kredytach
I ona została drastycznie została ta liczba, ta liczba pieniądza w obiegu zredukowana.
To doprowadziło oczywiście do głębokiego kryzysu gospodarczego i oprócz tego okazało się, że brakuje w skarbcu parędziesiąt tysięcy talarów
Oczywiście został o to oskarżony Johan. Prawdopodobnie były tam jakieś malwersacje, być może to były jakieś błędy dodania substrakcji
Tudzież odejmowania, itd.
Ale prawdopodobnie wydrukowano po prostu więcej bankotów, tudzież więcej tych not kredytowych, niż w rzeczywistości przyjęto depozytów
Prawdopodobnie niektórzy urzędnicy, pracownicy, może nawet sam Johan obsługiwali się, drukują sobie takie noty kredytowe
wprowadzając je do obiegu bez pokrycia w banku
Okazało się, że parędziesiąt tysięcy właśnie talarów brakuje. Palmstruch został za to skazany.
Tzn. zostały mu wszelkie przywileje, bo on przyjął tytuł szlachecki wcześniej, tak jak mówiłem, dlatego mógł zmienić sobie nazwisko na Palmstruch, itd.
Zostały mu wszelkie przywileje odebrane i w ciągu 6 miesięcy miał zorganizować te pieniądze i spłacić je do Korony, czy dla państwa
Oddać państwu to manko, które tam powstało w tym banku.
Oczywiście będą w więzieniu, czy w ciągu tych 6 miesięcy nie dał rady tego zrobić. To były wielkie pieniądze
których nawet taki łebski facet jak on nie był w stanie zorganizować.
Całe szczęście zamieniono jego karę śmierci na karę więzienia i później jeden z jego głównych wierzycieli, jego banku,
który był chyba admirałem zresztą szwedzkim, bardzo ważną osobowością w Państwie Szwedzkim
Wstawił się za tym, żeby umorzyć mu tę karę więzienia i został wypuszczony, w sumie chyba 1 czy 2 lata w więzieniu spędził Johan Palmstruch
Rok później umarł. To jest właśnie historia pierwszych pieniędzy papierowych w Europie.
2 innowacje, przypominam, które Palmstruch wprowadził, to jest używanie depozytów do kredytowania, do działalności kredytowej banku
to jest jedna rzecz, rzecz która do tej pory była nie do pomyślenia
Ponieważ jakby etyka bankierska, etyka obsługi pieniądza na to nie pozwalała.
Jeśli ktoś depozyt wsadził, to te pieniądze były przez bank dokładnie te jego pieniądze trzymane w szufladce i nad tym była piecza
natomiast to wprowadziło w pewien sposób takie lekkie podejście do pieniądza ze strony banku do depozytów ludzi
że po prostu je udzielali jako kredytów, to jest pierwsza rzecz
a druga rzecz, właśnie wprowadzenie czegoś takiego jak noty kredytowe, które później zostały jakby przekształcone w bankoty,
ale zasadniczo emitowanie papieru, który nie był imienny, tylko był przenośny z człowieka na człowieka i był w nominale, miały nominały te noty kredytowe
i były używane jako środek płatności, nie były przywiązane do konkretnego depozytu, tylko do ilości pieniądza
Były zamienne na ten pieniądz, na te monety.
To były te dwie innowacje i to był pierwszy pieniądz papierowy w Europie
Natomiast na co trzeba zwrócić uwagę, że tego banku Stokholms Banco, tudzież bank Palmstrucha, jak był nazywany, to jeszcze nie był bank centralny
Bank centralny powstał niedługo potem, właśnie pierwszy bank centralny w Europie powstał właśnie tutaj, też w Szwecji
Niedługo potem jak bank Palmstrucha upadł i co ciekawe, powstał on po drugiej stronie rzeki, tutaj widać budynek, który był zbudowany 100 lat później
Ten bank centralny Szwecji, Riksbank, powstał zaraz parę lat później, o tym powiem w następnym odcinku
natomiast tutaj 100 lat później został nowy budynek tego banku wzniesiony, widać tutaj, w tym samym budynku,
czy blisko budynku parlamentu szwedzkiego
Jednocześnie zbudowany koniec XIX wieku, obecnie w obu budynkach jest parlament, natomiast ta część to był właśnie Riksbank, bank centralny Szwecji
Pierwszy bank w Europie, o tym powiem w następnej części
Ciekaw jestem Twoich komentarzy, co myślisz na ten temat, jakie Twoje przemyślenia na ten temat masz? Daj mi to w komentarzu.
To tyle na dziś. Jeśli ten film Ci się podobał, daj mi łapkę w górę, jeśli nie, oczywiście w dół. Zasubskrybuj, jeśłi tego nie zrobiłeś.
Podziel się, udostępnij ten film znajomym, bliskim. Kiedyś Ci za to podziękują. Jak widzisz ja tutaj dużo mówię o pieniądzu, ekonomii
O biznesie na najwyższym poziomie. O tym, jak działają, jak myślą miliarderzy. Najlepsi przedsiębiorcy świata
Także jeśli ten film Ci się podobał, to z pewnością spodobają Ci się moje inne filmy. Zapraszam Cię do ich oglądania.
To tyle na dziś ze Sztokholmu. Życzę Ci fantastycznego dnia. Dokonajmy dziś czegoś niezwykłego.
Tu dostaniesz polskie wydanie książki: https://UmyslMiliardera.pl/
Obserwuj i polub mnie:
Newsletter: http://newsletter.indywidualista.pl
YouTube: https://www.youtube.com/indywidualista
Facebook: http://fb.me/indywidualistapl
Twitter: http://twitter.com/indywidualista
Prelekcja TEDx „Czego nauczyłem się od najlepszych przedsiębiorców świata”:
http://tedxwsb.indywidualista.pl
Prelekcja TEDx „Niemożliwe jest łatwiejsze niż myślisz”:
http://tedx.indywidualista.pl
Tu dostaniesz książkę „Ready, Set, Go!”, którą napisałem z Brianem Tracy:
E-Book: https://geni.us/rsgkindle
Papierowa: https://geni.us/readysetgo
Kup „The Billion Dollar Secret” (wydanie angielskie):
https://TheBillionDollarSecret.com/
Kup „Umysł Miliardera” (wydanie polskie):
https://UmyslMiliardera.pl/
Co Ty myślisz na ten temat? Zapraszam do komentarzy.
Chcesz poczytać/zobaczyć więcej motywujących rzeczy? Zapisz się na “Follow blog Indywidualista.pl” (w menu po lewej stronie), by dostawać powiadomienia o nowych artykułach na skrzynkę e-mail.
Pamiętaj podzielić się wpisem z bliskimi i przyjaciółmi korzystając z poniższych linków:
Indywidualista.pl 